آينده روابط ايران و آمريكا

• درست در آستانه ادغام اقتصاد خاور ميانه در اتحاديه اروپا شعار تحريم اقتصادی پايگاه مصرفی عمده‌ای در سياره زمين نخواهد داشت. اين را آمريكائيها نيك به خاطر داشته باشند. گزاره «تحريم اقتصادی» شعاری است كه تاريخ مصرف آن منقظی شده است .                    

• آيا كاهش تحريم‌ها درست درآستانه ادغام اقتصاد خاورميانه در اتحاديه اروپا، گواه اشراف آمريكا به اين نكته نيست كه از داستان عقب مانده است و در پروسه يكپارچه سازی از كاروان جا مانده است؟

محمدحسين اديب

روزنامه دنيای اقتصاد

به صورت ضعيف اما قابل تشخيص چهارتحول در قاره آسيا در حال تكوين است:

الف-

1- پيمان «اپك» بين آمريكا و همه كشورهای شرق آسيا اعم از روسيه ، چين، كره جنوبي، ژاپن، ويتنام، فيليپين و ... به امضاء رسيده است. بر اساس پيمان اپك صادرات و واردات كالا بين آمريكا و شرق آسيا از سال 2005 ميلادی تنها با 5 درصد حقوق گمركی انجام خواهد شد. آشكارا پيمان اپك ادغام اقتصاد شرق آسيا در اقتصاد آمريكاست .

2- اتحاديه اروپا در پيمان اپك حضور ندارد. به عبارت ديگر «اپك» ادغام اقتصاد شرق آسيا در اقتصاد آمريكا بدون حضور اتحاديه اروپاست!؟

ب -  

1- سرانجام «پيمان سارك» هفته گذشته به پيشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دست يافت. بر اساس پيمان «سارك» كه بين كشورهای شبه قاره هند به امضاء رسيده است (هند، پاكستان، نپال، بنگلادش و ...) از سال 2005 ميلادی تا 2010 به تدريجی صادرات و ورادات كالا بين كشورهای عضو «سارك» با 5 درصد حقوق گمركی آزاد اعلام خواهد شد.

2- آشكارا پيمان «سارك» طرح يكپارچه كردن اقتصاد شبه قاره هند است . با اين پيمان اقتصاد شبه قاره هند با 1500 ميليون جمعيت در هم ادغام مي‌شود و اين امر عليرغم اختلافات سنتی – سياسی بين هند و پاكستان تحقق مي‌يابد .

ج-

1- پيمان‌های منطقه آزاد تجاری بين كشورهای مختلف خاورميانه با يكديگر به سرعت در حال امضاست با ادامه اين روند طی 5 سال آينده احتمالاً به استثنای چند كشور همه كشورهای خاورميانه با يكديگر پيمان منطقه آزاد تجاری امضاء مي‌كنند.

2- امضاء پيمان‌های منطقه آزاد تجاری بين كشورهای مختلف خاورميانه به معنای اين است كه اقتصاد كشورهای خاور ميانه در يكديگر ادغام مي‌شود.

3- اگر بخواهيم در آينده غرق شويم، خاور ميانه يكپارچه اقتصادی كه در چارچوب پيمان‌های منطقه آزاد تجاری اقتصاد آنها در يكديگر ادغام شده است، تصوير اين منطقه را در سال 2010 ميلادی نشان مي‌دهد.

4- شواهده و قرائن نشان مي‌دهد از سال 2005 تا 2010 ميلادی گامهای بسيار مؤثری در ايجاد خاور ميانه يكپارچه اقتصادی برداشته خواهد شد .

د-

1- اتحاديه اروپا با همه كشورهای خاور ميانه به استثنای ايران و سوريه پيمان منطقه آزاد تجاری امضاء كرده است. به عبارت ديگر اقتصاد خاور ميانه در حال ادغام در اقتصاد اتحاديه اروپاست.

2- در حالی پروسه ادغام اقتصاد خاورميانه دراقتصاد اتحاديه اروپا در حال نهايی شدن است كه آمريكا در آن حضوری ندارد. به عبارت ديگر آنچه در حال رخ دادن است پروسه ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا بدون حضور آمريكاست.

3- در خاور ميانه درست عكس فرايندی دارد شكل مي‌گيرد كه در شرق آسيا جای است. در شرق آسيا با پيمان «اپك» اقتصاد اين مناطق در حال ادغام در اقتصاد آمريكاست بدون حضور اتحاديه اروپا و در جنوب آسيا (منهای ضلع شرقی آن) يعنی در شبه قاره هند و خاورميانه پروسه ادغام اين مناطق در اقتصاد اتحاديه اروپا در حال تكوين است البته بدون حضور آمريكا.

4- آيا بر بنياد اطلاعات فوق مي‌توان ادعا كرد كه WTO در حال تقسيم به دو بلوك بندی تازه است؟

5- صادرات و واردات بين آمريكا و اتحاديه اروپا با 4 درصد حقوق گمركی انجام مي‌شود لذا در عمل اقتصاد اتحاديه اروپا و اقتصاد آمريكا در يكديگر ادغام شده است و در باب اختلاف بين اتحاديه اروپا و آمريكا نبايد دچار اغراق و افراط شد . ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا نظر به حقوق گمركی 4 درصدی اتحاديه اروپا و آمريكا در عمل به منزله ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد آمريكاست .

6- بر بنياد بند شش آيا تقسيم بندی WTO به دو بلوك حتی اگر متصور باشد بيشتر ناظر به تقسيم بازار است تا رقابت واقعی برای حذف طرف مقابل ؟

جايگاه ايران

1- دور جديد مذاكرات بين ايران و اتحاديه اروپا در اسفند ماه برای عقد پيمان منطقه آزاد تجاری آغاز خواهد شد.

2- در صورت موفقيت اين مذاكرات ، ايران به پروسه ادغام اقتصاد جنوب آسيا (منهای ضلع شرقی آن) در اقتصاد اتحاديه اروپا خواهد پيوست .

3- آيا ادغام اقتصاد شبه قاره هند و خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا كلان‌تر و دراز مدت‌تر و مهم‌تر از آن است كه اختلافات سنتی بين ايران و اتحاديه اروپا بتواند اين مذاكرات را تحت الشعاع قرار دهد؟ به عبارت ديگر آيا اهميت يكپارچه سازی اقتصاد خاور ميانه و اتحاديه اروپا مهم تر از آنست كه اتحاديه اروپا برای نهايی كردن اين مذاكرات به اختلافات سنتی خود به ايران بهای چندانی بدهد؟

كاهش سطح تحريم‌ها

1- برآمده از نكات فوق مي‌توان گفت پروسه ادغام اقتصاد شبه قاره هند و خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا در حال نهايی شدن است . امضاء پيمان منطقه‌ آزاد تجاری بين ايران و اتحاديه اروپا به منزله شليك تير پايان برای اين فرايند است .

2- در وضع موجود دو پيشنهاد روی ميز ايران قرار دارد :

الف - هيأت عراقی در مسافرت به ايران پيشنهاد امضاء پيمان منطقه آزاد تجاری به ايران را ارائه داد.

ب - هيأت دولت پاكستان نيز يك ماه قبل، تصويب كرد كه امضاء پيمان منطقه آزاد تجاری بين ايران و پاكستان بوسيله دولت اين كشور پي‌گيری و سريعاً به نتيجه برسد.

3- در صورت امضاء پيمان منطقه‌ آزاد تجاری بين ايران و پاكستان، اقتصاد ايران با يك واسطه به پيمان «سارك» ملحق مي‌شود. به عبارت ديگر اقتصاد ايران در اقتصاد شبه قاره هند ادغام مي‌شود.

4- در صورت امضاء پيمان منطقه آزاد تجاری بين ايران و عراق نيز با يك واسطه ايران به پروسه «خاور ميانه عربی يكپارچه از منظر اقتصاد» ملحق مي‌شود.

5- برای اينكه 2 منطقه يكپارچه اقتصادی شبه قاره هند و خاورميانه عربی با يكديگر وصل شوند امضاء پيمان منطقه آزاد تجاری بين ايران با پاكستان و عراق الزامی است .

6- درست در چنين زمانی آمريكا با زلزله بم، سطح تحريم‌های تجاری عليه ايران را بطور موقت كاهش داد. آيا كاهش تحريم‌ها را در چنين موقعيتی بايد چگونه ارزيابی كرد.

7- آيا كاهش تحريم‌ها درست درآستانه ادغام اقتصاد خاورميانه در اتحاديه اروپا، گواه اشراف آمريكا به اين نكته نيست كه از داستان عقب مانده است و در پروسه يكپارچه سازی از كاروان جا مانده است؟

8- با توجه به مجموعه اطلاعات فوق، ادامه تحريم‌ها ديگر به سود آمريكا نيست و اين كشور را در منطقه در موقعيت انفعالی قرار مي‌دهد .

9- حذف تحريم بوسيله آمريكا در اين نقطه يك امتياز به ايران نيست بلكه موقعيت آمريكا در منطقه را ارتقاء مي‌بخشد.

10- لغو تحريم‌ها در اين شرايط عنصر مثبتی در رابطه ايران و آمريكا تلقی نمي‌شود كه بيشتر ناشی از ضعف آمريكا ارزيابی خواهد شد. آمريكا در آستانه عقد قرارداد منطقه‌ آزاد تجاری بين ايران و اتحاديه اروپا ظاهراً تمايل دارد به داشتن يك صندلی در كنار ميز بازی قناعت نكند. كاهش تحريم‌ها در اين مرحله گواه ضعف‌ آمريكاست تا هر چيز ديگر .

11- پس از امضاء پيمان منطقه‌ آزاد تجاری بين ايران و اتحاديه اروپا و پس از امضاء پيمان منطقه‌ آزاد تجاری بين ايران و پاكستان و عراق ، آمريكا مجبور به دادن امتيازات بسيار بيشتری به ايران خواهد شد .

12- زمان به سود آمريكا نيست.

13- بازی با «كارت زمان» طی دو سال آينده ، كفه ترازو را باز هم به سوی ايران يكسويه تر خواهد كرد.

14- حسن روحانی در باب روابط ايران و آمريكا هر نوع تحول در آن را منوط به بعد از انتخابات رياست جمهوری كرد منتهی يك نكته را مسكوك گذاشت . روحانی نگفت پس از كدام انتخابات! انتخابات ايران يا انتخابات آمريكا .

15- درست در آستانه ادغام اقتصاد خاور ميانه در اتحاديه اروپا شعار تحريم اقتصادی پايگاه مصرفی عمده‌ای در سياره زمين نخواهد داشت. اين را آمريكائيها نيك به خاطر داشته باشند. گزاره «تحريم اقتصادي» شعاری است كه تاريخ مصرف آن منقظی شده است .                     

لغو تحريم

1- احتمالاً آمريكا برای خروج از حالت انفعال، تحريم‌های تجاری ايران را طی 18 ماه آينده لغو خواهد كرد.

2- در شش ماهه اول سال جاری بر اساس آمار گمركات، متوسط حقوق‌گمركي‌كالاهای وارداتی ايران 3/6 درصد بوده است. لغو تحريم‌های آمريكا به منزله گشودن بازار ايران به روی كالاهای آمريكايی با 3/6 درصد حقوق گمركی است .

3- آمريكا بر ورود كالاهای ايرانی به بازار آمريكا تعرفه‌های بسيار سنگين وضع كرده است . تعرفه واردات پسته 283 درصد است. اگر تحريم آمريكا عليه ايران لغو شود اما تعرفه‌های سنگين برای واردات كالاهای ايرانی به آمريكا لغو نشود، اين امر به منزله آن است‌كه كالاهاي‌آمريكايی با تعرفه3/6 درصد وارد ايران مي‌شود و كالاهای ايرانی با تعرفه‌هايی بطور متوسط 7 تا 8 برابر تعرفه‌های ايران وارد بازار آمريكا شود و اين تبعيض است.

4- لغو تحريم تجاری آمريكا عليه ايران بايد كاهش تعرفه كالاهای صادراتی ايران به آمريكا به 3/6 درصد (مساوی شرايط ايران) كاهش يابد.

5- در صورتی كه آمريكا، تنها به لغو تحريم تجاری ايران بپردازد و از كاهش تعرفه كالاهای صادراتی ايران ابا كند كميسيون ماده يك كه ميزان تعرفه در ايران را تعيين مي‌كند بايد مقابله به مثل كند و تعرفه واردات كالاهای آمريكايی را مساوی با تعرفه كالاهای ايرانی برای ورود به بازار آمريكا نمايد . به عبارت ديگر آن را به شدت افزايش دهد.

6- تنها استثنا تعرفه 283 درصدی واردات پسته است . علت تعرفه 283 درصدی پرداخت سوبسيد گازوئيل به پسته كاران ايران است. باغداران پسته در كرمان از عمق بعضاً‌ 300 متری با گازوئيل هر ليتر 16 تومان آب را به سطح زمين منتقل كرده و پسته مي‌كارند. در صورت حذف سوبسيد گازوئيل ، هزينه تمام شده پسته در ايران عميقاً افزايش مي‌يابد. تعيين تعرفه بر واردات پسته از ايران متناسب با ميزان سوبسيد گازوئيل قابل توجيه است اما تعرفه 283 درصدی بسيار بيشتر از سوبسيدی است كه از اين طريق باغداران پسته دريافت مي‌كنند.

7- اينكه پسته سياره زمين را استان كرمان بايد توليد كند يا ايالت كاليفرنيا، بايد بوسيله قواعد بازار تعيين شود و نه حمايتهای تعرفه‌ای آمريكا از باغداران ايالت كاليفرنيا.